W związku z obserwowanym przez Urząd Lotnictwa Cywilnego niezrozumieniem co do celu inspekcji standaryzacyjnych przeprowadzanych przez organizacje międzynarodowe, w tym Europejską Agencję Bezpieczeństwa Lotniczego, wyrażanych m.in. na łamach prasy codziennej, ULC informuje:
Kwestie związane z inspekcjami standaryzacyjnymi unormowane są m.in. w:
- Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego I Rady (WE) NR 216/2008 z dnia 20 lutego 2008 r. w sprawie wspólnych zasad w zakresie lotnictwa cywilnego i utworzenia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego oraz uchylające dyrektywę Rady 91/670/EWG, rozporządzenie (WE) nr 1592/2002 i dyrektywę 2004/36/WE;
- Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 736/2006 z dnia 16 maja 2006 r. w sprawie metodyki prowadzenia inspekcji standaryzacyjnych przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa Lotniczego.
We wspomnianych aktach prawnych sformułowano główny cel dla lotnictwa cywilnego Unii Europejskiej, jakim jest ustanowienie i utrzymanie ujednoliconego, wysokiego poziomu bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego w Europie.
Przy realizacji tego celu współpracują państwa członkowskie, Komisja i Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA). W szczególności EASA prowadzi inspekcje standaryzacyjne w dziedzinach objętych jej kompetencjami w celu kontrolowania stosowania przez właściwe organy krajowe rozporządzenia 216/2008 i wydanych do niego przepisów wykonawczych.
Zasadniczym założeniem, zaaprobowanym przez wszystkie kraje członkowskie UE jest więc, by wspólne zasady w dziedzinie bezpieczeństwa lotnictwa były w tych krajach jednolicie rozumiane i stosowane.
Czuwanie nad przestrzeganiem wspomnianego założenia powierzono EASA. Agencja została powołana do życia rozporządzeniem nr 1592/2002 uzyskując kompetencje w obszarze zdatności do lotu. Rozporządzenie to zostało zastąpione rozporządzeniem 216/2008, które poprzez jego nowelizację* rozszerzyło kompetencje UE na operacje lotnicze, licencjonowanie personelu lotniczego, ochronę środowiska, statki powietrzne z państw trzecich, służby żeglugi powietrznej i lotniska. Najpóźniej do 31.12.2013 roku wszystkie zadania w wymienionych obszarach mają być realizowane zgodnie z przepisami przyjętymi przez Komisję Europejską. Do zadań i kompetencji EASA należy także przeprowadzanie inspekcji standaryzacyjnych krajowych władz lotniczych.
Metodyka prowadzenia inspekcji standaryzacyjnych krajowych władz lotniczych państw członkowskich jest ściśle określona. Inspekcje standaryzacyjne są prowadzone w sposób przejrzysty, zharmonizowany i spójny.
W ramach inspekcji Agencja upoważniona jest do badania dokumentacji, danych, procedur i wszelkich innych materiałów, odnoszących się do zapewnienia poziomu bezpieczeństwa w lotnictwie, wizytowania odpowiednich obiektów i terenów, a także do kontroli przedsiębiorstw lotniczych. Inspekcje standaryzacyjne mogą obejmować również inspekcje przedsiębiorstw lub grup przedsiębiorstw podlegających nadzorowi krajowych władz lotniczych będących przedmiotem inspekcji.
Ustalenia z inspekcji standaryzacyjnych EASA kwalifikuje do odpowiedniej kategorii i ustala z państwem członkowskim sposób i termin przeprowadzenia działań dostosowawczych.
W przypadku wykrycia podczas inspekcji czynników i okoliczności bezpośrednio wpływających na poziom bezpieczeństwa uruchamiana jest specjalna procedura, której celem jest bezzwłoczne usunięcie zagrożeń.
Jak wspomniano na wstępie, intencją Unii Europejskiej jest zbudowanie ujednoliconego, wysokiego poziomu bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego w Europie. Z jednej strony działanie to jest realizowane poprzez zebranie w rękach jednego prawodawcy (Parlamentu Europejskiego, Rady UE i Komisji Europejskiej) kompetencji do regulowania wszystkich obszarów funkcjonowania lotnictwa cywilnego. Decyzja ta zagwarantowała wprowadzenie jednolitych, równych reguł gry dla wszystkich uczestników wspólnego rynku UE. Z drugiej strony natomiast wprowadzono instytucje i mechanizmy zapewniające utrzymywanie jednolitych, wysokich standardów bezpieczeństwa lotniczego. Osiąga się to zarówno poprzez wprowadzone mechanizmy samokontroli oraz stałe działania dostosowawcze jak i w drodze inspekcji harmonizacyjnych.
Europejski system lotnictwa cywilnego nie ma charakteru represyjnego. Jego celem jest nieprzerwane podnoszenie standardów bezpieczeństwa lotniczego, a główną cechą komplementarność zarówno w sferze regulacyjnej, organizacyjnej jak i prewencyjnej, której rezultatem ma być wysoki poziom bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego w UE.
Warto też dodać, że europejski system bezpieczeństwa lotniczego jest systemem bardziej wymagającym, szczegółowym, zaawansowanym cywilizacyjnie i gwarantującym skuteczniejszy poziom weryfikacji posiadanych standardów niż system ICAO.
Podsumowując: Celem inspekcji wykonywanych przez EASA we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej nie jest „branie pod lupę”, „alarmowanie” i „wystawianie ocen”, tylko czuwanie nad jednolitością i stosowaniem założonych i zaakceptowanych standardów wedle zasady: nie mniej, nie więcej.
*zmieniające rozporządzenie (WE) nr 216/2008 w zakresie lotnisk, zarządzania ruchem lotniczym i służb żeglugi powietrznej oraz uchylające dyrektywę 2006/23/WE