W związku z dużymi wątpliwościami środowiska lotniczego wywołanym przekazaniem do konsultacji społecznych projektów rozporządzeń dotyczących wymagań zdrowotnych, a związanym z brakiem zgody na przechodzenie badań lotniczo-lekarskich przez osoby ubiegające się o świadectwa kwalifikacji lub też członków personelu lotniczego posiadających takie świadectwa, wyjaśniamy:
Po pierwsze, bardzo wyraźnym jest całkowite niezrozumienie wśród środowiska lotniczego, że obecnie opracowywane projekty rozporządzeń są wypełnieniem delegacji ustawowej z art. 95 ust. 5 oraz art. 104 ust. 2 ustawy Prawo lotnicze. Zawarte w nich regulacje muszą być zgodne z obowiązującym prawem, a to stanowi w art. 105 ust. 1 ustawy, że sprawność psychiczną i fizyczną członka oraz kandydata na członka personelu lotniczego sprawdza się w takcie badań lotniczo-lekarskich. Projekty tych rozporządzeń nie regulują kwestii podlegania badaniom lotniczo-lekarskim lub też nie podlegania im, lecz mają określić wymagania w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej określonych osób. Każda inna regulacja wprowadzana do tych rozporządzeń stanowiłaby przekroczenie delegacji ustawowej, a jednocześnie byłaby niezgodna z przepisami ustawy. Jednocześnie należy pamiętać, że na etapie prac nad zmianą ustawy nie zgłaszane były przez środowisko lotnicze żadne postulaty zmian w zakresie regulacji dotyczących orzecznictwa lotniczo-lekarskiego.
Po drugie, z niewiadomych przyczyn środowisko lotnicze przyjęło, że wprowadzana klasa 4 będzie równoznaczna ze zwolnieniem określonych specjalności lotniczych z obowiązku przechodzenia badań lotniczo-lekarskich, a takie założenie nie pokrywa się z treścią przekazanych do konsytuacji społecznych projektów, bowiem w projektach tych nie ma możliwości wyłączenia obowiązku badań lotniczo-lekarskich, co ULC wielokrotnie podkreślał zarówno w kontaktach z konsultantami społecznymi jak i rozmowach z bezpośrednio zainteresowanymi petentami dzwoniącymi do ULC.
Po trzecie, w pracach nad rozporządzeniami dotyczącymi wymagań zdrowotnych, a konkretnie nad rozporządzeniem z art. 95 ust. 5, bowiem to ono wywołało największe kontrowersje, ULC z uwagi na obowiązujące przepisy wynikające z ustawy Prawo lotnicze, nigdy nie zadeklarował, że opracowywany projekt „pójdzie” w stronę zwolnienia osób ubiegających się o świadectwo kwalifikacji lub posiadających ten dokument, z obowiązku podlegania badaniom lotniczo-lekarskim. Wielokrotnie natomiast wyrażał aprobatę dla zniesienia takiego obowiązku wskazując jednocześnie, że będzie to wymagało zmiany ustawy.
Ad. 1. W świetle obowiązujących przepisów prawa wszystkie specjalności lotnicze, o których mowa w art. 94 ust. 6 oraz art. 95 podlegają obowiązkowi spełnienia wymagań w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej, którą to sprawność weryfikuje się poprzez badania lotniczo-lekarskie. Przepis art. 96 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 94 ust. 3 oraz art. 105 ust. 1 ustawy Prawo lotnicze stanowi jednoznacznie, że licencja, a co za tym idzie również świadectwo kwalifikacji, może być wydane osobie, która m. in. odpowiada wymaganiom w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej, potwierdzonym orzeczeniem o braku przeciwskazań do wykonywania funkcji członka personelu lotniczego, a sprawność tą sprawdza się w trakcie badań lotniczo-lekarskich.
Wymagania w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej określają rozporządzenia wydawane odpowiednio na podstawie art. 104 ust. 2 dla specjalności lotniczych, dla których wymagania jest licencja oraz na podstawie art. 95 ust. 5 dla specjalności dla których wymagane jest świadectwo kwalifikacji. W art. 105 ust. 1a ustawodawca wymienił jedynie dwie specjalności lotnicze, które nie podlegają badaniom lotniczo –lekarskim. Są to pilot lotni oraz pilot paralotni o ile nie wykonują czynności lotniczych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej oraz nie uczestniczą we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy. Zwolnienie z obowiązku podlegania badaniom nie jest jednakże równoznaczne ze zniesieniem w stosunku do tych dwóch specjalności wymogu posiadania określonej sprawności psychicznej i fizycznej. Sprawność ta w tych dwóch przypadkach, zgodnie z art. 105 ust. 5 ustawy, jest potwierdzana pisemnym oświadczeniem lub też ważnym dokumentem prawa jazdy. Żadna inna specjalność lotnicza nie jest ustawowo zwolniona z obowiązku przechodzenia badań lotniczo-lekarskich. Tym samym więc, siłą rzeczy rozporządzenie z art. 95 ust. 5 określające wymagania zdrowotne w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej osób ubiegających się o świadectwo kwalifikacji członka personelu lotniczego lub posiadających świadectwo kwalifikacji członka personelu lotniczego musi obejmować swoim wszystkie specjalności lotnicze do których odnosi się wymóg posiadania świadectwa kwalifikacji, a nawet pilotów lotni i paralotni jeśli zachodzą przesłanki z art. 105 ust. 1a. Nie ma prawnej możliwości, aby projektowane rozporządzenie zawierało w tym przedmiocie inne regulacje. Po pierwsze jest aktem prawnym niższej rangi niż ustawa, a zatem musi być zgodne z jej wymaganiami. Po drugie zaś, zgodnie z upoważnieniem ustawowym z art. 95 ust. 5 rozporządzenie to ma określać wyłącznie wymagania w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej osób ubiegających się o świadectwo kwalifikacji lub posiadających świadectwo kwalifikacji. Całkowicie niezrozumiałym jest więc oczekiwanie środowiska jakoby przedmiotowe rozporządzenie miało znieść obowiązek przechodzenia badań lotniczo-lekarskich w stosunku do kandydatów lub posiadaczy świadectw kwalifikacji lub co najmniej zwolnić z tego obowiązku niektóre specjalności lotnicze, dla których wymagane jest posiadanie świadectwa kwalifikacji. Jakkolwiek znając postulaty środowiska ukierunkowane na chęć zniesienia wymagania badań lotniczo-lekarskich dla kandydatów lub posiadaczy świadectw kwalifikacji i całkowicie je popierając ), Urząd Lotnictwa Cywilnego nigdy nie złożył deklaracji, że realizacja tych postulatów nastąpi na podstawie omawianych rozporządzeń, a konkretnie rozporządzenia z art. 95 ust. 5 ustawy, gdyż jest to po prostu niemożliwe z uwagi na obecny stan prawny.
Ad. 2. Wprowadzenie w projekcie rozporządzenia z art. 95 ust. 5 klasy 4 zdrowia zostało dokonane na podstawie zgłoszonej w toku konsultacji społecznych uwagi Aeroklubu Polskiego. Uwzględnienie tej uwagi miało na celu odróżnienie wymagań zdrowotnych dla klasy 3 określonych przez ICAO/UE dla kontrolerów ruchu lotniczego od wymagań zdrowotnych określonych przez przepisy krajowe dla pozostałych specjalności personelu lotniczego, w szczególności dla tych, którym wydawane jest świadectwo kwalifikacji. Zostało to ujęte w uzasadnieniu do projektu rozporządzenia. Wprowadzenie klasy 4 zdrowia nigdy nie miało na celu zniesienia obowiązku przechodzenia badań lotniczo-lekarskich, przynajmniej na gruncie projektowanego rozporządzenia, gdyż z uwagi na okoliczności wskazane w pkt 1, na chwilę obecną jest to niemożliwe. Również wprowadzenie do omawianego rozporządzenia możliwości wykazania przez kandydata lub posiadacza świadectwa kwalifikacji, iż spełnienia on wymagania w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej określonych dla klasy 4 poprzez okazanie prawa jazdy, jest nieosiągalne w obecnym stanie prawnym, bowiem de facto byłoby to zwolnienie z ustawowego obowiązku przechodzenia badań lotniczo-lekarskich, czego w projektowanym rozporządzeniu uczynić nie można. Wprawdzie prawo zna takie rozwiązanie, w odniesieniu do wskazanych powyżej pilotów lotni i paralotni, którzy nie wykonują czynności lotniczych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej ani nie uczestniczą we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez związek sportowy, ale są to właśnie specjalności ustawowo wyłączone spod obowiązku wykazywania posiadanej sprawności psychicznej i fizycznej właśnie na podstawie badań lotniczo-lekarskich.
Jednocześnie, znając postulaty środowiska lotniczego, ukierunkowane na zniesienie obowiązku przechodzenia badań lotniczo-lekarskich przez kandydatów i posiadaczy świadectw kwalifikacji, a z drugiej strony mając świadomość, że zniesienie tego obowiązku wymaga nowelizacji ustawy Prawo lotnicze, i nie da go się obejść poprzez przedkładanie prawa jazdy, Urząd Lotnictwa Cywilnego dokonał analizy porównawczej wymagań zdrowotnych stawianych kierowcom z wymaganiami zdrowotnymi określonymi w rozporządzeniu z art. 95 ust. 5. Analiza ta doprowadziła do wniosku, że zakres wymagań określonych w rozporządzeniu z art. 95 ust. 5 jest zbliżony do katalogu zawartego w § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. Nr. 2, poz. 15, z późn. zm.).
Wymieniona w rozporządzeniu z art. 95 ust. 5 lista schorzeń i ułomności może mieć bezpośredni wpływ na uzyskanie negatywnej opinii lekarza orzecznika wyłącznie w sytuacji, gdy stwierdzone schorzenie będzie ograniczało bezpieczne wykonywanie czynności lotniczych. Nie oznacza to zatem, ze każdorazowe stwierdzenie występowania danego schorzenia lub ułomności będzie skutkowało natychmiastowym wydaniem negatywnego orzeczenia lotniczo-lekarskiego. Wymagania określone w rozporządzeniu z art. 95 ust. 5 pozwalają lekarzowi orzecznikowi na swobodę orzekania, jednakże nie w negatywnym sensie, lecz właśnie pod kątem faktycznej oceny czy ewentualne stwierdzone schorzenie lub ułomność będzie faktycznie wpływać na bezpieczeństwo wykonywania czynności lotniczych. Taką „dowolność” daje również rozporządzenie w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami.
Ad. 3. Jakkolwiek w toku prac nad projektem rozporządzenia z art. 95 ust. 5 Urząd Lotnictwa Cywilnego wielokrotnie odbierał sygnały o konieczności zniesienia obowiązku badań lotniczo-lekarskich (szczególnie aktywne w tym obszarze było środowisko skoczków spadochronowych), to postulatów tych nie mógł uwzględnić w projekcie z powodów zapisów ustawowych omówionych powyżej. Dlatego też z całą pewnością Urząd nie deklarował zniesienia obowiązku badań lotniczo-lekarskich w projektowanym rozporządzeniu, choć samą ideą pobierał. Deklarował natomiast, że będzie dążył do tego, aby wymóg badań lotniczo-lekarskich był zniesiony i w tym zakresie był gotowy do udzielania wsparcia środowisku, co niestety na skutek niezrozumienia przez środowisko lotnicze funkcjonowania systemu prawnego i hierarchii źródeł prawa mającej swoje umocowanie w Konstytucji, zostało obrócone przeciwko Urzędowi. Wielokrotnie Urząd Lotnictwa Cywilnego wskazywał, że dopóty dopóki nie zmienią się przepisy ustawy, projektowane rozporządzenie z uwagi na brzmienie art. 105 ust. 1 ustawy, musi obejmować taką, a nie inną regulację. Mając jednak świadomość jak czasochłonne i długotrwałe mogą być prace nad zmianą ustawy Urząd wskazywał również na to, iż podejmie próbę wyłączenia konkretnych specjalności lotniczych w rozporządzeniu z art. 33 ust. 2, w którym minister właściwy do spraw transportu, może wyłączyć zastosowanie niektórych przepisów ustawy oraz przepisów wydanych na jej podstawie do niektórych rodzajów statków powietrznych, o których mowa w załączniku II do rozporządzenia nr 216/2008/WE. Z uwagi na fakt, iż rozporządzenie to jest projektowane w Urzędzie zapisy wyłączające obowiązek badań lotniczo-lekarskich zostały w nim zamieszczone, niemniej jednak należy zwrócić uwagę, że rozporządzenie to co do zasady dotyczy statków powietrznych a nie członków personelu lotniczego, dlatego też trzeba liczyć się z tym, że zniesienie obowiązku badań lotniczo-lekarskich w odniesieniu do konkretnych specjalności lotniczych, dla których wymagane jest świadectwo kwalifikacji, może zakończyć się niepowodzeniem. Na to zagrożenie Urząd również wskazuje za każdym razem kiedy udziela informacji w zakresie zniesienia obowiązku badan lotniczo-lekarskich. Jednocześnie poparta została wskazana wcześniej interpelacja poselska dotycząca zniesienia wymogu badań lotniczo-lekarskich w odniesieniu do skoczków spadochronowych. W odpowiedzi na interpelację Urząd zaznaczył, że dokonując zmiany ustawy w zakresie wymogu badań lotniczo-lekarskich należy rozważyć zniesienie tego obowiązku również w stosunku do innych specjalności lotniczych, dla których wymagane jest orzeczenie lotniczo-lekarskie.
Mając powyższe na uwadze całkowicie niezrozumiałym są zarzuty i sugestie środowiska, jakoby Urząd obiecał zniesienie obowiązku badań lotniczo-lekarskich, deklaratoryjną 4 klasę zdrowia zrównaną do dokumentu prawa jazdy, a wydając projekt rozporządzenia z art. 95 ust. 5 nie dotrzymał słowa i pominął postulaty środowiska. Takie twierdzenia są w całkowitej sprzeczności z działaniami podejmowanymi przez Urząd. Wydaje się, że można je uzasadnić tylko brakiem rozeznania i powierzchownym zgłębieniem tematu przez osoby prezentujące poglądy podważające kierunek działań Urzędu Lotnictwa Cywilnego w zakresie badań lotniczo-lekarskich.
Dodatkowo przedstawiamy porównanie wymagań zdrowotnych zawartych w projekcie rozporządzenia „ art. 95 ust. 5 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze” oraz w art. 123 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym.
plik do pobrania 53.00 Kb