Inicjatywa Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej (ang. Single European Sky – SES) została podjęta przez Komisję Europejską w roku 2000 jako odpowiedź na rosnący dynamicznie ruch lotniczy w europejskiej przestrzeni powietrznej. Jej celem było przede wszystkim zwiększenie przepustowości przestrzeni powietrznej i zapewnienie bezpieczeństwa w ruchu lotniczym.
W skład pakietu legislacyjnego SES weszły 4 rozporządzenia, przyjęte w 2004 roku:
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 549/2004 z dnia 10 marca 2004 r. ustanawiające ramy tworzenia jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej (rozporządzenie ramowe - Dz.U. L 96 z 31.3.2004, s. 1),
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 550/2004 z dnia 10 marca 2004 r. w sprawie zapewniania służb żeglugi powietrznej w jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej (rozporządzenie w sprawie zapewnienia służb - Dz.U. L 96 z 31.3.2004, s. 10),
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 551/2004 z dnia 10 marca 2004 r. w sprawie organizacji i użytkowania przestrzeni powietrznej w jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej (rozporządzenie w sprawie przestrzeni powietrznej - Dz.U. L 96 z 31.3.2004, s. 20),
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 552/2004 z dnia 10 marca 2004 r. w sprawie interoperacyjności europejskiej sieci zarządzania ruchem lotniczym (rozporządzenie w sprawie interoperacyjności - Dz.U. L 96 z 31.3.2004, s. 26).
W ramach ww. pakietu wprowadzono m.in. rozwiązania dotyczące:
- niezależności państwowych władz nadzorujących od instytucji zapewniających służby żeglugi powietrznej,
- wspólnych wymogów certyfikacyjnych dla instytucji zapewniających służby żeglugi powietrznej oraz wzajemnego uznawania certyfikatów i wyznaczania instytucji zapewniających służby ruchu lotniczego i służby meteorologiczne,
- przejrzystości finansowej instytucji zapewniających służby żeglugi powietrznej oraz wspólnych zasad ustalania opłat nawigacyjnych,
- wprowadzenia Europejskiego górnego rejonu informacji powietrznej (EUIR),
- tworzenia funkcjonalnych bloków przestrzeni powietrznej (ang. Functional Airspace Block - FAB),
- interoperacyjności sieci zarządzania europejskim ruchem lotniczym.
Ponadto utworzono Komitet Jednolitej Przestrzeni Powietrznej (ang. Single Sky Committee - SSC), w skład którego wchodzą cywilni i wojskowi przedstawiciele państw członkowskich. Celem działania Komitetu jest wspieranie Komisji Europejskiej we wdrażaniu SES. W szczególności Komitet opiniuje projekty aktów wykonawczych (rozporządzeń, decyzji) wydawanych przez Komisję oraz dyskutuje o kierunkach rozwiązań mających na celu implementację SES.
Powołano również Przemysłowy Organ Konsultacyjny (ang. Industry Consultation Body - ICB) stanowiący ciało doradcze Komisji Europejskiej w kwestiach technicznych związanych z wdrażaniem Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej.
Ponieważ ww. pakiet nie przyniósł oczekiwanych efektów w zakresie poprawy efektywności zarządzania przestrzenia powietrzną, w 2008 r. Komisja Europejska zaproponowała przyjęcie tzw. pakietu SES II. Proponowane rozwiązania miały na celu przede wszystkim poprawę wydajności europejskiego systemu zarządzania ruchem lotniczym. Obejmowały one:
- stworzenie systemu regulacji wydajności/efektywności zapewniania służb przy jednoczesnym zintensyfikowaniu działań zmierzających do ustanowienia FAB,
- rozszerzenie kompetencji Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA) na bezpieczeństwo eksploatacji lotnisk i zarządzania ruchem,
- implementację nowego systemu zarządzania ruchem lotniczym w ramach programu SESAR,
- intensyfikację działań zmierzających do zwiększenia przepustowości infrastruktury naziemnej.
W wyniku prac legislacyjnych w 2009 r. przyjęto rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1070/2009 z dnia 21 października 2009 r. zmieniające rozporządzenia (WE) nr 549/2004, (WE) nr 550/2004, (WE) nr 551/2004 oraz (WE) nr 552/2004 w celu poprawienia skuteczności działania i zrównoważonego rozwoju europejskiego systemu lotnictwa (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, s. 34).
W ramach pakietu SES II wprowadzono m.in.:
- system skuteczności działania służb żeglugi powietrznej,
- dodatkowe uregulowania dotyczące tworzenia FAB, w tym powołano koordynatora systemu FAB,
- możliwość wprowadzania tzw. wspólnych projektów służących wdrażaniu Planu Generalnego ATM (ATM Master Plan) w ramach inicjatywy SESAR,
- wzmocnienie funkcji zarządzania siecią.
Obecnie dobiegają końca prace nad pakietem SES 2+, który ma na celu poprawę zarządzania ruchem lotniczym pod względem bezpieczeństwa, przepustowości, efektywności kosztowej i środowiska. Ponadto powołuje, przy władzach lotniczych, dodatkowy organ kontroli finansowej instytucji zapewniających służby żeglugi powietrznej. Po długich negocjacjach zespoły negocjacyjne Rady i Parlamentu osiągnęły wstępne porozumienie na początku drugiego czytania w dniu 6 marca 2024 r..
Opisanym wyżej podstawowym ogólnym ramom regulacyjnym SES towarzyszy szereg rozporządzeń wykonawczych, przyjętych przez Komisję Europejską.
Szersze informacje na temat ram prawnych SES dostępne są na stronach Komisji Europejskiej