W dniach 18 -20 marca 2015 r. w siedzibie ICAO odbyło się pierwsze seminarium kosmiczne zorganizowane we współpracy z Biurem ONZ ds. Przestrzeni Kosmicznej (UNOOSA) z Wiednia. Sympozjum zgromadziło ponad 300 ekspertów z całego świata, przedstawicieli przemysłu i ośrodków naukowych, uniwersyteckich i pracowników wielu organizacji lotniczych i kosmicznych. W sympozjum wzięła również udział Przedstawicielka Polski w Radzie ICAO dr hab. Małgorzata Polkowska. Celem sympozjum było wypracowanie porozumienia pomiędzy ICAO i UNOOSA w sprawie wyzwań zarówno dla lotnictwa, jak i działalności kosmicznej.
Prezydent Rady ICAO otwierając konferencję zauważył, iż podróżując w kosmos trzeba przemierzyć tą samą przestrzeń powietrzną, co statki powietrzne. To oznacza, iż globalne lotnictwo cywilne, dla którego bezpieczeństwo było, jest i będzie zawsze priorytetem musi nadążać za szybko rozwijającą się branżą, jaka jest działalność kosmiczna. Na sympozjum dyskutowano w szczególności o istniejących regulacjach i praktykach, zarządzaniu bezpieczeństwem oraz dzieleniu przestrzeni powietrznej do użytkowania zarówno przez operatorów lotniczych, jak i kosmicznych. W swoim przemówieniu otwierającym konferencję Pani Nancy Graham ustępująca Dyrektor Biura Żeglugi Powietrznej ICAO zauważyła, iż duży wpływ na zorganizowanie niniejszego sympozjum miała konferencja w maju 2013 r. zorganizowana przez Uniwersytet McGill w Montrealu, gdzie Pani Graham została zaproszona jako prelegent reprezentujący ICAO. Na konferencji podkreślono m.in., że nie da się uciec od tematyki jaką są np. loty suborbitalne, gdyż są one już rzeczywistością i ICAO musi podjąć tematykę kosmiczną w zakresie bezpieczeństwa. Pani Graham zapowiedziała wtedy, że ICAO przyjrzy się temu problemowi i zadecyduje czy jest już właściwy czas by rozpoczynać pracę nad regulacjami. Niniejsze sympozjum stanowiło pierwszy krok ku temu, aby nawiązać konstruktywną współpracę środowisk lotniczo- kosmicznych. Dyrektor Biura UNOOSA Pani Simonetta Di Pippo podkreśliła potrzebę budowania solidnej współpracy małymi krokami, po to, aby sprostać w przyszłości zapotrzebowaniem przemysłu kosmicznego. Zauważyła także, iż celem sympozjum jest spotkanie dwóch agend ONZ i umocnienie dialogu pomiędzy zarządzaniem przestrzenią powietrzną, podróżami kosmicznymi i innymi związanymi z tym działaniami. Kolejne sympozjum kosmiczne z udziałem ICAO i UNOOSA planowane jest w I połowie 2016 r. w Dubaju. Następnie zabrała głos astronautka kanadyjska Pani Julie Payette, która przedstawiła temat przestrzeni kosmicznej z perspektywy swojej aktywności zawodowej i podkreśliła, iż tematyka kosmiczna jest nie tyle fascynująca, ale jest rzeczywista i należy ją wspierać i nie stawiać jej barier administracyjnych.
W pierwszym panelu konferencji zatytułowanym (Uniting the Aerospace Community) moderatorem był nowy Dyrektor Biura Żeglugi Powietrznej Pan Stephen Creamer. Podczas panelu głos zabrali przedstawiciele rynku: portów lotniczych (ACI- Angela Gittens), CANSO (Doug Davis) opowiadając o ich działalności i ewentualnym przygotowaniu do nowego tematu jakim jest kosmos oraz UNOOSA (Niklas Hedman) który przedstawił działalność UNOOSA- COPUOS i jego dwóch komitetów: prawnego i technicznego. Do obecnie rozpatrywanych na forum COPUOS tematów należą m.in. zmiany klimatu, GNSS, meteorologia, usuwanie śmieci kosmicznych, definicja przestrzeni kosmicznej. Prelegent zachęcał do odwiedzania stron internetowych UNOOSA celem zapoznawania się z bieżącymi dokumentami i informacjami o prowadzonej działalności Biura, w tym o organizowanych sympozjach. W panelu II przedstawiciela ICAO Yuri Fattah wygłosił interesującą przemówienie co do działań o tematyce kosmicznej planowanych przez ICAO. ICAO chce działać i być poinformowane i nie stać w miejscu. Podkreślił, że ICAO chce posłużyć jako platforma kontaktowa (katalizator), a działalność samolotów ponaddźwiękowych to przyszłość i trzeba pozwolić na ich rozwój (tak jak w przypadku rozwoju sektora lotniczego), by później wprowadzić regulacje. Ponadto podkreślił, że działalność kosmiczna może czerpać z doświadczeń lotniczych. Jeden z uczestników konferencji na forum zauważył, iż w prawie kosmicznym potrzeba jasnych regulacji i zasad i ICAO może służyć doświadczeniem w tym zakresie.
II panel dotyczył przykładów regulacji prawnych w działalności kosmicznej. Moderatorem panelu był Pan Niklas Hedman. Prelegentami byli m.in. Tanya Masson- Zwaan z Uniwersytetu Leiden, Steven Freeland z Uniwersytetu z Australii oraz Profesor Paul S. Dempsey z Uniwersytetu McGill w Montrealu. Wszyscy prelegenci zwrócili uwagę na konieczność regulacji krajowej, takich jak licencjonowanie i odpowiedzialność za prowadzenie działalności kosmicznej, a także zasady rejestracji. Ważny jest też określony reżim prawny i polityka kosmiczna państw. Nie uniknie się powrotu do nierozwiązanego jak do tej pory problemu ustalenia granicy pomiędzy przestrzenią powietrzną i kosmiczną. Być może powstać powinna dyscyplina jaką jest aerospace law. Tanya Masson zwróciła uwagę na zasady odpowiedzialności w legislacjach krajowych, gdzie wskazała na kwestie odpowiedzialności drugiej i trzeciej (na powierzchni ziemi) i braku regulacji co do odpowiedzialności pasażera (tylko państwo może wystąpić z powództwem odszkodowawczym a nie pasażer); nie ma na ten temat przepisów UE. Często w legislacjach krajowych wymaga się posiadania ubezpieczenia, a tylko USA ma w swoich regulacjach krajowych przepisy odnośnie do prywatnych lotów kosmicznych i ich ubezpieczenia. Prelegentka zastanawiając się nad odpowiedzialnością państw i operatorów w przypadku lotów suborbitalnych zauważyła, iż na rynku ubezpieczeń kosmicznych nie ma dużej praktyki, jest mniej klientów i mniejsza częstotliwość operacji. Prelegentka zauważyła, iż w temacie odpowiedzialności brak jest ujednolicenia, a rynek potrzebuje stabilizacji. Wedle niej większe kraje zaangażowane w działalność kosmiczną i mające więcej doświadczeń w regulacjach powinny być liderami w tym zakresie dla innych. Chodzi tu głównie o uregulowania krajowe. Pomóc w tym może np. EASA, ale dla niej te kwestie nie są w chwili obecnej priorytetem. Profesor Dempsey zwrócił uwagę na potrzebę nowej legislacji kosmicznej z uwagi na znaczący wzrost sektora kosmicznego. Dużą wagę należy tu poświęcić licencjom, rejestrom i ujednolicaniem regulacji w dziedzinie np. odpowiedzialności operatora za swoją działalność, w tym za zanieczyszczanie środowiska kosmicznego.
Dalszy ciąg panelu II był tym razem moderowany przez Profesora Dempseya. W panelu tym przedstawicielka Polski dr hab. Małgorzata Polkowska przedstawiła krótką prezentację na temat roli uregulowań prawnych dotyczących kosmosu w Polsce i państwach CERG, które choć nie są potęgami kosmicznymi, to mają spore osiągnięcia techniczne w historii kosmosu, a rola prawa w tej dziedzinie rośnie i przez to istnieje zapotrzebowanie na programy i polityki kosmiczne, również w Polsce. W drugim dniu sympozjum I panel (składający się z dwóch części) dotyczył spraw technicznych związanych z wypuszczeniem statków kosmicznych. Panelistami byli przedstawiciele FAA, JAXA (japońska agencja kosmiczna), przedstawiciele Virgin Galactic, Space Systems, Sierra Nevada Corp. Przedstawiciel JAXA w swoim wystąpieniu przedstawił prezentację multimedialną dotyczącą samolotów suborbitalnych i symulacje długości tras z Tokio do Montrealu (3h) czy Tokio- Los Angeles (2h) z planami przeznaczenia tego typu statków także jako przewożących cargo na ISS (Międzynarodowa Stacja Kosmiczna) do 2025 r. Przedstawiciel firmy Space Systems, Sierra Nevada zaprezentował najnowsze osiągnięcia firmy w zakresie samolotów suborbitalnych (dream chaser). W przerwie zorganizowane zostały warsztaty NGAP, czyli bezpośredni kontakt studentów biorących udział w sympozjum z panelistami i moderatorami sympozjum. Umożliwiło to zadawanie pytań i dyskusja nad szczegółowymi zagadnieniami będącymi przedmiotem sympozjum. II panel tego dnia moderowany przez Pana Yurija Fattaha dotyczył równego dostępu państw do przestrzeni kosmicznej. Do panelu zostali zaproszeni przedstawiciele biznesu i nauki. Sanat Kaul reprezentant naukowej organizacji zajmującej się kosmosem z Indii w swojej prezentacji wspomniał o osiągnięciach Indii w badaniach i działalności kosmicznej (np. z użyciem małych satelitów, czy przy budowaniu spaceportów, czy przy konstrukcji silników kriogenicznych czy transporcie suborbitalnym) przy braku legislacji krajowej. Profesor Ram Jakhu z Uniwersytetu McGilla zwrócił uwagę na potrzebę równego dostępu państw do transportu kosmicznego. Pierwszym krokiem jest rozpoczęcie globalnego porozumienia w tej kwestii, czyli zapewnienia bezpieczeństwa przy zacieśnieniu porozumienia międzynarodowego. Profesor J. Pelton z Uniwersytetu w Waszyngtonie zauważył przy tym, iż potrzebna jest nowa definicja pojęcia „Aerospace law” , która będzie zawierała w sobie min. platformy stratosferyczne. ICAO może pomóc przy formułowaniu takiej definicji. Przedstawiciel ICAO wypowiedział się jak określił w sposób realistyczny, iż ICAO nie może wykonywać zadań, które nie są mu zlecone przez państwa, organizacja ma bowiem swoje ustalone priorytety. Z drugiej strony zaznaczył, iż warto, aby takie sympozja jak tegoroczne odbywały się z udziałem ICAO, aby istniała świadomość jak rozwija się działalność kosmiczna.
Ostatniego dnia sympozjum rano odbył się panel z udziałem studentów z uniwersytetów amerykańskich i europejskich zajmujących się prawem i działalnością kosmiczną. Do poruszanych tematów należały m.in. te dotyczące techniki nauczania przedmiotu na różnych kierunkach studiów oraz zainteresowanie młodych ludzi kosmosem. Biorący udział w dyskusji Prof. Ram Jakhu dodał, iż w tym zawodzie konieczna jest pasja, która motywuje do dalszych wyzwań i osiągania zamierzonych celów w nauce. Ostatni panel stanowił podsumowanie sympozjum. Do udziału w nim zaproszono wszystkich moderatorów paneli i oczekiwano na pytania z sali. Profesor Dempsey odpowiadał m.in. na pytania dotyczące roli ICAO w procesie tworzenia prawa kosmicznego. Wspomniał o koniecznej dobrej współpracy ICAO z UNOOSA. Przedstawiciel UNOOSA zapraszał do wzięcia udziału w następnych konferencjach i sympozjach organizowanych przez biuro, w tym w Dubaju tego roku. Uczestnicy sympozjum uznali, iż takie sympozja są dobrą okazją do spotkania świata nauki, biznesu i regulatorów. Powstała z inicjatywy ICAO tzw. learning group z udziałem przedstawicieli różnych środowisk ma na celu wymianę informacji i poglądów co do przyszłej legislacji np. w przedmiocie lotów suborbitalnych. ICAO zapowiedział, iż na swoich stronach umieści link do takiej współpracy w ramach grupy. Stephen Creamer z ICAO zapowiedział, iż sympozjum jest dobrym początkiem dla pokazania na jakim etapie jesteśmy i jakie mamy względem siebie oczekiwania, czeka jednakże na uwagi i aktywność państw w tym zakresie. Dodał również, że potrzebne jest zbudowanie kultury kosmicznej oraz jak ważna jest równowaga pomiędzy przemysłem a regulatorami, tak aby sobie wzajemnie nie przeszkadzać.
Sympozjum zakończyła pani di Pippo, która zapowiedziała, iż cele sympozjum zostały osiągnięte i dialog został nawiązany pomiędzy lotnictwem i kosmosem, przedstawicielami agenci rządowych i biznesu. Zauważyła, iż sympozjum spotkało się z dużym zainteresowaniem i aktywnością uczestników. Na koniec spotkania zaprosiła w imieniu organizatorów wszystkich zebranych na sympozjum do Zjednoczonych Emiratów Arabskich w 2016 r. Stephen Creamer podziękował UNOOSA Prezydentowi Rady ICAO dr Bernard Aliu za wsparcie przy organizacji przedsięwzięcia w ICAO.
Wszystkie prezentacje przedstawione na sympozjum są dostępne na stronie internetowej ICAO
