W ostatnich dwóch latach doszło na terenie Polski do co najmniej czterech zdarzeń związanych z wywróceniem śmigłowca – tzw. dynamicznych wywrotek. W trzech przypadkach śmigłowce uległy całkowitemu zniszczeniu. Na szczęście nikt nie odniósł obrażeń.
Poniżej znajduje się krótka informacja opisująca to zjawisko oraz kilka przydatnych materiałów edukacyjnych.
Śmigłowce, ze względu na wysoko umieszczony środek parcia WN, są podatne /mają tendencję do przewracania się – tzw. dynamicznej wywrotki, gdy znajdują się w pobliżu powierzchni ziemi, zwłaszcza podczas startu i lądowania. Żeby doszło do dynamicznej wywrotki muszą najpierw wystąpić określone czynniki powodujące obrót wokół płozy lub koła podwozia, aż do momentu osiągnięcia kąta krytycznego. Po jego przekroczeniu, ciąg wirnika głównego będzie prowadził do dalszego obracania się śmigłowca, którego zatrzymanie jest już niemożliwe. Po przekroczeniu kąta krytycznego śmigłowiec wywróci się na bok niezależnie od prób przeciwdziałania /skorygowania sytuacji przez pilota.
Dynamiczna wywrotka ma miejsce, gdy śmigłowiec zaczyna się obracać wokół płozy lub koła. Może się to zdarzyć z różnych powodów. Najczęściej zdarza się to podczas próby niskiego zawisu do startu lub lądowania z bocznym przemieszczeniem i zahaczeniem podwozia o podłoże. Ważnym elementem operacji startu lub lądowania jest więc właściwe wyważenie śmigłowca przed wykonaniem zawisu.
Gdy dynamiczna wywrotka się rozpocznie nie można zatrzymać jej poprzez zastosowanie jedynie przeciwnego sterowania. Na przykład, jeśli prawa płoza styka się z obiektem i staje się punktem obrotu, a śmigłowiec zaczyna obracać się w prawo, nawet przy pełnym sterowaniu w lewo, wektor ciągu wirnika głównego i jego moment podąża za śmigłowcem, który kontynuuje obrót w prawo. Szybkie przestawienie dźwigni skoku ogólnego i mocy na minimum (zmniejszanie kąta natarcia wszystkich łopat wirnika głównego/nośnego, a zatem i mocy) jest najbardziej efektywnym sposobem zatrzymania przechylenia prowadzącego do dynamicznej wywrotki.
Zjawisko dynamicznej wywrotki może wystąpić zarówno na śmigłowcach wyposażonych w płozy, jak i w koła oraz przy wszystkich typach wirników.
EHEST_Methods_to_improve_helicopter_pilots_capabilities.pdf1.07 MB
11701-Static_and_Dynamic_Rollover_Joonas_Kursu.pdf224.77 KB
Leaflet_EHSIT_Training_final.pdf1.07 MB
DYNAMICZNA_WYWROTKA.pdf144.55 KB