Prezentujemy materiały doradcze przygotowane przez Międzynarodową Grupę Współpracy ds. Zarządzania Bezpieczeństwem (SM-ICG).

W lutym 2009 r. ICAO, EASA, FAA Office of Aviation Safety (AVS) i Transport Canada Civil Aviation (TCCA) zorganizowały spotkanie w celu omówienia możliwości współpracy dotyczącej wspólnego opracowywania materiałów doradczych dotyczących Krajowych Programów Bezpieczeństwa w Lotnictwie Cywilnym (SSP) i Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem (SMS). Członkowie SM-ICG zgodzili się spotykać co pół roku (oprócz regularnych telekonferencji), utworzono też trzy grupy robocze, aby rozpocząć wspólne opracowywanie wytycznych. Inicjatywa ta zaowocowała całą gamą opracowań dostępnych dla każdego m.in. na portalu SKYbrary utworzonym przez EUROCONTROL.

1. 10 rzeczy, które powinieneś wiedzieć o SMS-ie - Ta składająca się z trzech części broszura pokrótce definiuje SMS, opisuje jego cele i kluczowe procesy, identyfikuje kluczowe role i obowiązki w ramach SMS oraz przedstawia cechy organizacyjne i korzyści płynące ze skutecznego SMS. Opisuje również, czym SMS różni się od programu bezpieczeństwa lotów (flight safety program) i w jakiej pozostaje relacji do zarządzania jakością.
   
   
2. Określanie wartości SMS - Ten dokument jest przeznaczony dla specjalistów ds. bezpieczeństwa, którzy rozumieją, że inwestycje w działania w zakresie bezpieczeństwa i programy zarządzania bezpieczeństwem (Safety Management Programs) są niezbędne do zapewnienia bezpiecznych operacji. Specjaliści ds. bezpieczeństwa i ich partnerzy ekonomiczni znają ludzkie i finansowe skutki poważnego zdarzenia lub wypadku. Zapobieganie takim stratom to zwrot z inwestycji w bezpieczeństwo. Jednak na całkowity zwrot z inwestycji mają również wpływ oszczędności operacyjne, takie jak przestrzeganie harmonogramów, zadowoleni klienci, zdrowsze miejsca pracy i pracownicy, mniej przeróbek technicznych i ściślejsza współpraca z władzami (Nadzorami Lotniczymi) - by wymienić tylko kilka przykładów. W tym dokumencie wyjaśniono kroki, które specjalista ds. bezpieczeństwa musi wykonać, aby obliczyć zwrot z inwestycji. Sama matematyka jest prosta - jednak złożoność problemu polega na zrównoważeniu kosztów z wartością zdarzeń, które się nie wydarzyły – niematerialną „wysoką wartością” bezpiecznych operacji. Dokument oraz załączony arkusz kalkulacyjny pomagają wszystkim stronom lepiej docenić i obliczyć zarówno koszt, jak i „wartość” bezpieczeństwa.
   
   Termin „zwrot z inwestycji” (ROI) lub analiza kosztów i korzyści jest częściej używany w arkuszu kalkulacyjnym ekonomisty (biznesmena) niż na spotkaniach specjalistów ds. bezpieczeństwa. Dzisiejsze organizacje prowadzące zarobkową działalność lotniczą w praktyce nie mają możliwości oddzielenia finansów od bezpieczeństwa. Ekonomia i zysk oraz bezpieczeństwo wzajemnie się dopełniają - nie można mieć jednego bez drugiego.
   
   Przydatne linki:
   
   
   • Determining the Value of SMS (pdf)
   • Determining the Value of SMS (doc)
   • Return on Investment (ROI) Calculator for SMS (Excel)
     
     
3. Zasady podejmowania decyzji w oparciu o ryzyko - Niniejszy dokument omawia zasady niezbędne do skutecznego podejmowania decyzji w oparciu o ryzyko. Określa również odpowiednie atrybuty danych niezbędne do umożliwienia wykorzystania tych danych do podejmowania decyzji opartych na ryzyku oraz przedstawia uwagi i spostrzeżenia dotyczące zarządzania danymi.
   
   Zarządzanie bezpieczeństwem staje się standardem w zakresie bezpieczeństwa lotniczego na całym świecie. Zarządzanie ryzykami jest jednym z głównych elementów zarządzania bezpieczeństwem, a kluczowymi elementami skutecznego procesu zarządzania ryzykami są: identyfikacja zagrożeń, ocena ryzyk związanych z konsekwencjami tych zagrożeń oraz łagodzenie ryzyk uznanych za niedopuszczalne. Zarówno podmioty lotnicze jak i organy regulacyjne (Nadzory Lotnicze) mają odpowiednie role w zarządzaniu ryzykami lotniczymi. Obie strony muszą zarządzać ryzykami, chociaż charakter i zakres zagrożeń i procesów mogą być różne. Na przykład, podczas gdy podmiot lotniczy może identyfikować zagrożenia charakterystyczne przede wszystkim dla swojej własnej unikalnej organizacji, Nadzór Lotniczy może identyfikować zagrożenia wynikające z trendów pojawiających się w całym systemie lotniczym - na podstawie zagregowanych danych z wielu sektorów.
   
   Dobrze funkcjonujące procesy zarządzania bezpieczeństwem, niezależnie od tego, czy zostały ustanowione w ramach Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem (SMS), czy Krajowego Programu Bezpieczeństwa w Lotnictwie Cywilnym – KPBwLC (SSP), wymagają danych, na których oparte są analizy i oszacowania, a także strategii gwarantujących, że dane te posiadają określone atrybuty, takie jak zasadność, kompletność, aktualność, dostępność i dokładność. Ponadto, ponieważ zarządzanie bezpieczeństwem jest systemem opartym na danych, to jest ono zależne od skutecznego procesu zarządzania danymi. Zarządzanie danymi to ciągłe rozwijanie i utrzymywanie procesów i procedur w celu zapewnienia, że ​​organizacja posiada takie dane, których potrzebuje oraz że dane te są uporządkowane, wiarygodne i odpowiednie. Ustanowienie wymagań dotyczących atrybutów danych i planu zarządzania danymi umożliwi skuteczną identyfikację zagrożeń i ograniczenie ryzyka.
   
   Identyfikacja zagrożeń powinna być prowadzona zarówno podczas projektowania systemu, jak i procesów zmian w systemie, a zagrożenia powinny być cyklicznie (na bieżąco) identyfikowane poprzez ciągłe monitorowanie działania systemu. Podczas identyfikacji zagrożeń należy brać pod uwagę wszystkie możliwe źródła zagrożeń. Należy ocenić lub przeanalizować ryzyka związane z potencjalnymi skutkami każdego konkretnego zagrożenia, przy czym każde ryzyko jest iloczynem dotkliwości i prawdopodobieństwa. Następnie ryzyka, które organizacja uzna za niedopuszczalne, powinny zostać złagodzone.
   
   Przedstawiony do pobrania poniżej pełny dokument zawiera przegląd procesu podejmowania decyzji w oparciu o ryzyko, atrybutów danych, zarządzania tymi danymi oraz elementów zarządzania ryzykami. Ostatni rozdział zawiera przykłady istniejących procesów gromadzenia danych, identyfikacji zagrożeń i analizy przez Nadzory Lotnicze wchodzące w skład Safety Management International Collaboration Group (SM-ICG).
   
   Przydatne linki:
   
   
   • Risk Based Decision Making Principles (pdf)
   • Risk Based Decision Making Principles (doc)
     
     
4. Terminologia w Zarządzaniu Bezpieczeństwem - Celem tego dokumentu jest przedstawienie wspólnego zestawu terminów i definicji związanych z Zarządzaniem Bezpieczeństwem do użytku przez środowisko lotnictwa cywilnego oraz pomoc w skutecznej komunikacji i wymianie informacji dotyczących bezpieczeństwa. Niniejszy dokument został zaktualizowany w celu dostosowania go do Załącznika 19 ICAO, Zmiany 1.
   
   Zarówno podmioty lotnicze, jak i cywilne Nadzory Lotnicze muszą zarządzać ryzykiem, chociaż charakter i zakres zagrożeń mogą być różne. Na przykład, podczas gdy podmiot lotniczy może identyfikować zagrożenia charakterystyczne przede wszystkim dla swojej własnej unikalnej organizacji, Nadzór Lotniczy może identyfikować zagrożenia wynikające z trendów pojawiających się w całym systemie lotniczym - na podstawie zagregowanych danych z wielu podmiotów lotniczych. Zatem, aby umożliwić menedżerom niezależnie od typu organizacji podejmowanie decyzji w oparciu o ryzyko, organizacje te muszą posiadać i analizować dane dotyczące bezpieczeństwa w celu identyfikacji zagrożeń występujących w ich działalności. W związku z tym do agregowania tych danych niezbędne jest stosowanie wspólnej terminologii i definicji.
   
   Rozważając potrzebę gromadzenia, agregowania, analizowania i udostępniania informacji dotyczących bezpieczeństwa przez organizacje, członkowie SM-ICG zdecydowali, że konieczne jest uzgodnienie zestawu terminów i definicji związanych z Zarządzaniem Bezpieczeństwem. SM-ICG wykorzystała do tego swoją własną i zewnętrzną wiedzę ekspercką, i zostały one opracowane w drodze szczegółowego i przemyślanego procesu.
   
   Przydatne linki:
   
   
   • Safety Management Terminology (pdf)
   • Safety Management Terminology (doc)
     
     
5. Stanowisko SM-ICG w sprawie relacji SMS/QMS - Ważne jest, aby każda organizacja lotnicza ustanowiła system zarządzania z jasno określonymi zakresami odpowiedzialności i kompetencji, procesami i procedurami, tak aby poziom bezpieczeństwa był utrzymywany na akceptowalnym poziomie (w ramach Zarządzania Bezpieczeństwem) i osiągane były określone wyniki (w ramach Zarządzania Jakością). Zarządzanie Bezpieczeństwem i Zarządzanie Jakością uzupełniają się nawzajem, zatem, by osiągnąć ogólne cele organizacji w zakresie bezpieczeństwa konieczna jest współpraca. W niniejszym artykule wyjaśniono podobieństwa, różnice i relacje (interakcje) między Zarządzaniem Jakością (QMS) a Zarządzaniem Bezpieczeństwem (SMS).
   
   Przydatne linki:

• SM ICG Position Paper on the SMS/QMS Relationship (pdf)
• SM ICG Position Paper on the SMS/QMS Relationship (doc)
  
  

6. Zbiór podstawowych informacji o SMS dla organizacji zajmujących się projektowaniem, wytwarzaniem i produkcją (POA/DOA) – Wdrożenie Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem (SMS) to wymóg określony w Załączniku 19 ICAO również dla organizacji odpowiedzialnych za projektowanie typu i/lub produkcję silników lotniczych i śmigieł. Bezpieczeństwo produktu jest określane i odzwierciedlane w praktykach i zachowaniach w zakresie bezpieczeństwa w miejscu pracy, a także w procesie produkcji. Kierownicy ds. Bezpieczeństwa (Safety Managers), zarządzając swoim SMS, muszą brać pod uwagę bezpieczeństwo pracowników, procesów i samych produktów (np. podzespołów jak i całych statków powietrznych), oraz zrozumieć, w jaki sposób praktyki i zachowania mogą wpływać na wyniki organizacji w zakresie bezpieczeństwa. Jest to więc lektura przeznaczona przede wszystkim (ale nie tylko) dla organizacji projektujących, wytwarzających i produkujących.
   
   Przydatny link:

• SMS Factsheet for Design, Manufacturing, and Production Organizations
  
  

7. Integracja SMS – punkty do rozważenia - Celem tego dokumentu jest przedstawienie czytelnikowi najlepszych praktyk dotyczących integracji wielu różnych Systemów Zarządzania funkcjonujących w organizacjach lotniczych. Dokument uwzględnia wiele scenariuszy związanych z integracją różnych systemów operacyjnych i nie dotyczy wyłącznie Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem (SMS). Obejmuje wiele kluczowych obszarów, które mogą wymagać uwagi i przeglądu, oraz zawiera porady dotyczące udanej integracji systemów.
   
   Zawarto w nim ponadto wytyczne dla Nadzorów Lotniczych w zakresie integracji różnych systemów regulowanych i nieuregulowanych (np. BHP, ochrony środowiska / przyrody) ze środowiskiem Zarządzania Bezpieczeństwem. Obejmuje również różne scenariusze integracji i oferuje przydatne wskazówki, jak radzić sobie w takich sytuacjach.
   
   Dokument opiera się na wieloletnich doświadczeniach Państw Członkowskich Safety Management International Collaboration Group (SM-ICG) i tam, gdzie to możliwe, wskazuje czytelnikowi dodatkowe lektury jeżeli chciałby on pogłębić swą wiedzę na dany temat.
   
   Przydatne linki:
   
   
   • SMS Integration – Points to Consider (pdf)
   • SMS Integration – Points to Consider (doc)
     
     

8. Narzędzie i wytyczne do oceny Kultury Bezpieczeństwa w branży lotniczej – Przedstawione narzędzie i wytyczne mają przede wszystkim pomóc inspektorom Nadzoru Lotniczego w identyfikacji kwestii kulturowych w ramach działań nadzorczych. Jest ono jednakże również bardzo przydatne dla Kierowników ds. Bezpieczeństwa lub audytorów zewnętrznych i wewnętrznych funkcjonujących w organizacjach. Przewodnik i narzędzie:
   
   
   • • Wspierają oceny SMS poprzez włączenie do nich jakościowej oceny Kultury Bezpieczeństwa w organizacji.
     • Opierają się na wcześniejszych badaniach akademickich, ale nie oceniają Kultury Bezpieczeństwa w sposób ilościowy.
     • Wspierają inspektorów Nadzoru Lotniczego w rozpoznawaniu i ocenie różnych poziomów dojrzałości Kultury Bezpieczeństwa w trakcie działań nadzorczych. Wyjaśniają również koncepcję Kultury Bezpieczeństwa i sposób korzystania z narzędzia do oceny Kultury Bezpieczeństwa w przemyśle/branży lotniczej.

Ważne jest, aby czytelnik zdawał sobie sprawę, że postrzeganie Kultury Bezpieczeństwa praktycznie zawsze będzie się różnić w zależności od ludzi, których o nią zapytamy: kierownictwa i pracowników. Pytania oceniające zostały podzielone na te dostosowane do oceny poglądów kierownictwa i odpowiadające im pytania dotyczące opinii pracowników. Skupienie się na tych dwóch poziomach organizacyjnych w ramach oceny Kultury Bezpieczeństwa funkcjonującej / panującej w danym podmiocie lotniczym dostarcza cennych informacji do identyfikacji potencjalnych rozbieżności w zakresie jej postrzegania między przedstawicielami tych dwu grup.

Przydatne linki:

8. • Industry Safety Culture Evaluation Tool and Guidance (pdf)
   • Industry Safety Culture Evaluation Tool and Guidance (doc)
     
     
9. Postawy i zachowania w skutecznym SMS (broszura) – Niniejsza broszura jest utrzymana w tym samym duchu, co dwie inne broszury SM-ICG: „10 rzeczy, które powinieneś wiedzieć o SMS” i „Krajowy Program Bezpieczeństwa w Lotnictwie Cywilnym – KPBwLC (SSP)” – jest to zatem stosunkowo krótki dokument omawiający podstawowe zasady, wymagania, zdolności i zasoby konieczne dla organizacji i osób funkcyjnych oraz pracowników, aby skutecznie zarządzać bezpieczeństwem. Poruszone w niej tematy obejmują m.in.:

• • • Co to jest system zarządzania bezpieczeństwem (SMS).
    • Skuteczne nie równa się skomplikowane.
    •  Pozytywne cechy indywidualne.
    •  Negatywne cechy indywidualne.
    • Charakterystyka pozytywnej Kultury Bezpieczeństwa.
    •  Wskaźniki „zdrowego” SMS-a.
    •  Wskaźniki „niezdrowego” SMS-a.
    •  Przepisy prawne a dobre praktyki branżowe.

Przydatny link:

9. • Attitudes and Behaviours for effective SMS (brochure)
     
     
10. Taksonomia Zagrożeń - Przykłady - Celem przedmiotowego dokumentu jest wprowadzenie do podstawowej taksonomii zagrożeń i przedstawienie przykładów zagrożeń określonych dla każdej z przyjętych kategorii dla różnych sektorów lotniczych. Niniejszy dokument jest przeznaczony do użytku przez Podmioty Lotnicze (Organizacje) znajdujące się na początkowych etapach wdrażania / rozwoju swoich Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem i przedstawia jedynie podstawowe przykłady taksonomii, dlatego zalecane jest jednoczesne korzystanie z dodatkowych źródeł.
    
    Dokument ten został przekazany do dalszego rozpatrzenia Zespołowi ds. Bezpieczeństwa Lotnictwa Komercyjnego (CAST) oraz Zespołowi ds. Wspólnej Taksonomii ICAO (CICTT).
    
    W 2010 roku SM-ICG opublikowała opracowanie dotyczące wspólnej taksonomii w zakresie zagrożeń, w którym zaproponowała proces opracowywania wspólnej taksonomii dla zagrożeń związanych z lotnictwem cywilnym, zawierający przesłanki i spostrzeżenia ekspertów, propozycje ogólnych definicji zagrożeń, a także systematyczne krótkoterminowe i długoterminowe podejście do opracowywania taksonomii i kategoryzacji zagrożeń. Ponieważ Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) zdefiniowała termin „zagrożenie” w Załączniku 19, Wydanie 2, a CICTT zaakceptowała kategorie (wysokopoziomowe) Zagrożeń zaproponowane przez SM-ICG, to w związku z powyższym niniejszy dokument zastępuje wcześniejszy (dotyczący opracowania wspólnej taksonomii zagrożeń).
    
    Przydatne linki:
    
    
    • Hazard Taxonomy Examples (pdf)
    • Hazard Taxonomy Examples (doc)
      
      
11. Kultura Bezpieczeństwa a skuteczne Zarządzanie Bezpieczeństwem – W broszurze tej krótko omówiono Kulturę Bezpieczeństwa i jej powiązania ze zgłaszaniem zdarzeń lotniczych, podejmowaniem świadomych decyzji oraz zachowaniami organizacyjnymi. Opisano również kwestie „wdrożenia”, dojrzałości oraz oceny Kultury Bezpieczeństwa.
    
    Przydatne linki:
    
    
    • Safety Culture for Effective Safety Management (pdf)
    • Safety Culture for Effective Safety Management (doc)
      
      
12. SMS dla małych organizacji - Ten materiał zawiera wskazówki i narzędzia do wdrażania i oceny Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem (SMS) w mniejszych organizacjach i jest dedykowany specjalnie dla małych organizacji lotniczych implementujących SMS (istnieje jeszcze drugi – analogiczny - dla Nadzorów Lotniczych). Tworząc go wzięto pod uwagę charakterystyczne cechy małej organizacji oraz środowisko i ograniczenia, w których ona działa. Materiał zawiera podstawowe narzędzia do planowania wdrożenia SMS, wytyczne dotyczące opracowania Podręcznika Zarządzania Bezpieczeństwem danej organizacji, szablony formularzy do wykorzystania w systemach zgłaszania (tu należy jednak pamiętać, że w UE zgłaszanie zdarzeń lotniczych odbywa się poprzez portal Aviation Reporting - ECCAIRS 2.0), wytyczne dotyczące identyfikacji zagrożeń / analizy przyczyn źródłowych i procedury do wykorzystania w ramach zarządzania ryzykiem, szablony formularzy dokumentowania / raportowania działań zapobiegawczych / korygujących, zasady opracowywania Wskaźników Poziomu Bezpieczeństwa (SPIs), kwestie Zarządzania Zmianami i przeglądów Systemu Zarządzania oraz wskazówki dotyczące kluczowych procesów w ramach SMS.
    
    Przydatne linki:
    
    
    • SMS for Small Organizations (pdf)
    • SMS for Small Organizations (doc)
      
      
13. Rola Kierownika Liniowego / niższego szczebla / pierwszoliniowego (Frontline Managera) w SMS – Dokument dostarcza praktycznych wskazówek dla kierowników na pierwszej linii /  pierwszoliniowych, mających duży wpływ na faktyczne wdrożenie Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem (SMS) w swoich organizacjach.
    
    Przydatne linki:
    
    
    • The Frontline Manager’s Role in SMS (pdf)
    • The Frontline Manager’s Role in SMS (doc)
      
      
14. Rola Kierownika ds. Bezpieczeństwa (Safety Managera) w SMS - W dokumencie tym (oraz dodatkowo jego skróconej wersji broszurowej) przedstawiono wskazówki dotyczące ról i obowiązków Kierownika ds. Bezpieczeństwa, wymaganej od niego wiedzy, umiejętności i postawy, przykłady zasad jakimi powinien się kierować (nakazów i zakazów), rozważania na temat skalowalności jego zadań w oparciu o wielkość i złożoność organizacji oraz proponowany program szkolenia.
    
    Ważne jest, aby nie postrzegać ról i obowiązków Kierownika ds. Bezpieczeństwa w izolacji, ale raczej, jak rola ta powinna być zintegrowana z funkcjonowaniem całej organizacji. Ponadto ważne jest, aby wszelkie decyzje podjęte w odniesieniu do roli Kierownika ds. Bezpieczeństwa nie naruszały obowiązków spoczywających na innych kierownikach. Wreszcie ważne jest również, aby wziąć pod uwagę to, że w zależności od wielkości i złożoności organizacji, te role i obowiązki mogą się dość znacznie różnić w szczegółach.
    
    Ten dokument jest przeznaczony przede wszystkim dla Kierowników ds. Bezpieczeństwa, jednakże powinien być również bardzo pomocny dla kadry kierowniczej wyższego szczebla i Nadzorów Lotniczych oraz wszystkich tych, którzy chcą lepiej zrozumieć role i obowiązki Kierownika ds. Bezpieczeństwa we wdrażaniu i utrzymywaniu Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem (SMS).
    
    Przydatne linki:
    
    
    • Safety Manager's Role In SMS (pdf)
    • Safety Manager's Role In SMS (doc)
    • Safety Manager's Role In SMS – brochure (pdf)
    • Safety Manager's Role In SMS – brochure (doc)
      
      
15. Rola Kierownika Odpowiedzialnego i/lub wyższego szczebla (Senior Managera) w SMS – Dokument zawiera praktyczne wskazówki, mające pomóc kierownikom (menedżerom) wyższego szczebla zrozumieć kwestie przywództwa, odpowiedzialności (w tym również i odpowiedzialności prawnej) w odniesieniu do SMS. 
    
    Przydatny link:
    
    
    • The Senior Manager's Role in SMS
    
    Wybrane materiały, nad którymi SM-ICG wciąż jeszcze pracuje:
    
    
    • • Rola Kierownika Bezpieczeństwa (Safety Managera) w SMS, w tym wymagania dotyczące kompetencji i szkoleń -> Safety Manager’s Role in SMS, including competency and training requirements;
      • Zaktualizowana terminologia Zarządzania Bezpieczeństwem -> Updated Safety Management Terminology, bo powinny one zainteresować wielu z Państwa kiedy już zostaną wydane.